Η νόσος εξαπλώνεται σε ζώα στη χώρα μας. Ξεκινούν, αν και αργοπορημένα, εμβολιασμοί από... αέρος
Επί δεκαετίες η Ελλάδα ήταν μια «ελεύθερη» σε ό,τι αφορούσε τη
λύσσα χώρα. Το 2012 όμως ξαναμπήκε στο «κλαμπ» των... πολιορκημένων από
αυτή τη θανατηφόρα νόσο των θηλαστικών (συμπεριλαμβανομένου του
ανθρώπου), όταν εντοπίστηκε για πρώτη φορά μετά το 1987 κρούσμα λύσσας
σε μια κόκκινη αλεπού (το συγκεκριμένο ζώο θεωρείται δεξαμενή του ιού
της λύσσας στη φύση) στη Σιάτιστα Κοζάνης. Εκτοτε η λύσσα δείχνει τα...
δόντια της στη χώρα μας. Τα κρούσματα σε ζώα έχουν φθάσει τα 29 (σύμφωνα
με τα τελευταία επίσημα στοιχεία στις 4 Οκτωβρίου), εκ των οποίων 25
αφορούσαν αλεπούδες, τρία αφορούσαν σκυλιά και ένα γάτα (σε όλες τις
περιπτώσεις τα οικόσιτα ζώα έρχονταν σε επαφή με την άγρια πανίδα). Σε
ό,τι αφορά τον άνθρωπο, περίπου 20 άτομα τα οποία δαγκώθηκαν από ύποπτα
για λύσσα ζώα έχουν καταφύγει στις αρμόδιες υγειονομικές αρχές, χωρίς να
έχει ευτυχώς επιβεβαιωθεί κάποιο ανθρώπινο κρούσμα ως σήμερα (το
τελευταίο κρούσμα σε άνθρωπο κατεγράφη στην Ελλάδα πριν από 43 χρόνια),
ενώ ασφαλείς πληροφορίες αναφέρουν ότι πριν από μερικούς μήνες υπήρξαν
δύο περιπτώσεις ατόμων σε Τρίκαλα και Βόρεια Ελλάδα που δαγκώθηκαν από
επιβεβαιωμένα λυσσασμένο ζώο (σκύλο και γάτα αντιστοίχως) και η ταχεία
διαχείριση της κατάστασής τους ήταν σωτήρια για τη ζωή τους.
Με όλα αυτά τα δεδομένα είναι επόμενο οι υπεύθυνοι να βρίσκονται σε
εγρήγορση - ήδη προχθές, Παρασκευή, ξεκίνησε η ρίψη... εξ ουρανού
δολωμάτων που περιέχουν αντιλυσσικό εμβόλιο σε 24 Περιφερειακές Ενότητες
(ΠΕ) της χώρας, όπου καταγράφονται τα περισσότερα κρούσματα λύσσας σε
κόκκινες αλεπούδες και άλλα ζώα. Και μπορεί και σε αυτή την περίπτωση να
ισχύει το «κάλλιο αργά παρά ποτέ», ωστόσο ειδήμονες σημειώνουν ότι η
εγρήγορση άργησε... χρόνια και είναι υψίστης σημασίας οι δράσεις να
συστηματοποιηθούν τουλάχιστον τώρα ώστε αυτή η «ξεχασμένη» νόσος να μη
μας κάνει να τη θυμηθούμε για τα καλά, μετρώντας και ανθρώπινα θύματα.
Η λύσσα - η σοβαρή αυτή νόσος που προκαλεί μηνιγγοεγκεφαλίτιδα και
συνδέεται με θνητότητα σχεδόν 100% τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα αν
δεν αντιμετωπιστεί εγκαίρως - δίνει το «παρών» σε περισσότερες από 150
χώρες παγκοσμίως. Περισσότεροι από 55.000 άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο
εξαιτίας της, κυρίως στην Ασία και στην Αφρική, ενώ τα πιο ευάλωτα
απέναντί της είναι τα παιδιά ως 15 ετών, αφού αποτελούν το 40% όσων
δαγκώνονται από ύποπτα για λύσσα ζώα.
Είμαστε «περικυκλωμένοι»
Δυναμικό «παρών» δίνει όμως η λύσσα εδώ και πολλά χρόνια και σε
γειτονικές της Ελλάδας χώρες και ήταν επόμενο, χωρίς τη λήψη προληπτικών
μέτρων από τη χώρα μας, να εμφανιστούν κρούσματα σε ζώα εντός των
συνόρων μας, όπως αναφέρει στο «Βήμα» ο καθηγητής στον Τομέα
Κτηνιατρικής Δημόσιας Υγείας στην Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (ΕΣΔΥ)
και κοσμήτωρ της ΕΣΔΥ κ. Βασίλειος Κοντός, ο οποίος ασχολείται επί δεκαετίες με τη νόσο. «Μετά
την κατάρρευση της πρώην Γιουγκοσλαβίας ήταν αναμενόμενο στο χάος που
επικράτησε να μην υπάρχει έλεγχος στις ατελείωτες δασώδεις περιοχές
όπου ζουν οι αλεπούδες, οι κύριες "αποθήκες" του ιού στη φύση. Αλλά και
σε άλλες γειτονικές μας χώρες η λύσσα είναι πλέον ενζωοτική νόσος
- κρούσματα σε ζώα εντοπίζονται ετησίως σε Αλβανία, πρώην Γιουγκοσλαβική
Δημοκρατία της Μακεδονίας, Βουλγαρία, Ρουμανία, αλλά και στην Τουρκία,
στην οποία μάλιστα καταγράφονται 1-2 κρούσματα της λύσσας ετησίως και σε
ανθρώπους».
Με δεδομένο ότι ζώα και ιοί δεν γνωρίζουν σύνορα, κάποια στιγμή η λύσσα μάς επισκέφθηκε. «Είχαμε
ήδη προτείνει πριν από τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 στην Πολιτεία
να γίνουν προληπτικές ρίψεις εμβολίων-δολωμάτων κοντά στα σύνορά μας,
αφού στους γείτονές μας η λύσσα αποτελούσε πραγματικότητα, κάτι που τότε
θεωρήθηκε πρώιμο και δαπανηρό. Το αποτέλεσμα ήταν να εντοπιστεί τελικώς
κρούσμα σε αλεπού το 2012 εντός Ελλάδας - μάλιστα, με βάση το ότι
βρέθηκε σε απόσταση τουλάχιστον 50 χιλιομέτρων από τα σύνορα, μπορούμε
να υποθέσουμε ότι πιθανότατα η λύσσα είχε περάσει στη χώρα μας περί τα
δύο χρόνια νωρίτερα -, ενώ έκτοτε τα κρούσματα αυξάνονται. Μετά το πρώτο
κρούσμα υπήρξε ευαισθητοποίηση με ενημερώσεις στις περιοχές υψηλού
κινδύνου αλλά και στους κυνηγούς, ωστόσο και πάλι οι πολυπόθητοι
εμβολιασμοί των αλεπούδων άργησαν. Επρεπε να έχουν γίνει από τον
περασμένο Μάρτιο - η συγκεκριμένη περίοδος είναι η πιο κατάλληλη καθώς
τότε οι αλεπούδες γεννούν και κάνουν συνεχώς εξορμήσεις προς άγραν
τροφής προκειμένου να ταΐσουν τα μικρά τους -, ωστόσο οι διαγωνισμοί για
την προμήθεια των εμβολίων είναι μια χρονοβόρος διαδικασία. Εχει ήδη
υπάρξει αργοπορία αλλά σε κάθε περίπτωση το ότι ξεκινούν έστω και τώρα
είναι σημαντικό, αρκεί οι δράσεις να συνεχιστούν απρόσκοπτα» σημειώνει ο κ. Κοντός.
Τα εξ ουρανού εμβόλια
Το φθινόπωρο αποτελεί επίσης μια εποχή-«κλειδί» σε ό,τι αφορά τις
αλεπούδες, όπως εξηγεί ο καθηγητής, καθώς η συγκεκριμένη περίοδος είναι «αυτή
του ζευγαρώματος, με αποτέλεσμα τα αρσενικά της ομάδας να μάχονται
σκληρά μεταξύ τους για την επικράτηση και έτσι να αυξάνεται ο κίνδυνος
μετάδοσης λύσσας». Ετσι την εβδομάδα που μας πέρασε ξεκίνησαν και
οι ρίψεις, σύμφωνα και με σχετικό δελτίο Τύπου το οποίο εξέδωσε πριν από
λίγες ημέρες το αρμόδιο υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων. Ο
αναπληρωτής υπουργός κ. Μάξιμος Χαρακόπουλος ενημέρωσε
με επιστολή του τις Περιφέρειες «υψηλού κινδύνου» για εμφάνιση λύσσας
σχετικά με την έναρξη της 1ης εκστρατείας εμβολιασμού ενάντια στη νόσο
με ρίψη από αέρος εμβολιακών δολωμάτων για την ανοσοποίηση των αλεπούδων
από την 11η Οκτωβρίου. Η επιχείρηση εμβολιασμού ξεκίνησε από το
Πολύκαστρο Κιλκίς και στη συνέχεια οι ρίψεις των δολωμάτων θα
πραγματοποιηθούν σε 24 Περιφερειακές Ενότητες της χώρας: Θεσπρωτίας,
Ιωαννίνων, Γρεβενών, Καστοριάς, Κοζάνης, Φλώρινας, Ημαθίας, Πιερίας,
Θεσσαλονίκης, Χαλκιδικής, Κιλκίς, Πέλλας, Σερρών, Πρεβέζης, Αρτας,
Λάρισας, Τρικάλων, Καρδίτσας, Δράμας, Καβάλας (εκτός Θάσου), Ευρυτανίας,
σε τμήμα της Φθιώτιδας, Μαγνησίας (πλην των Σποράδων) και σε τμήμα της
Αιτωλοακαρνανίας. Η επιχείρηση αναμένεται να ολοκληρωθεί ως τα τέλη
Νοεμβρίου 2013 και στη συνέχεια, για όσο χρονικό διάστημα απομονώνονται
κρούσματα της λύσσας στη χώρα μας, θα πραγματοποιούνται τουλάχιστον δύο
εμβολιαστικές εκστρατείες ετησίως (άνοιξη και φθινόπωρο). Στο δελτίο
Τύπου του υπουργείου σημειώνεται ότι ο από του στόματος εμβολιασμός των
αλεπούδων κατά της λύσσας εφαρμόζεται σε όλες τις χώρες της Ευρώπης που
έχουν κρούσματα λύσσας και θεωρείται ο αποτελεσματικότερος τρόπος για
την καταπολέμηση της νόσου.
Πρέπει να υπογραμμιστεί ότι τα εμβόλια-δολώματα που θα πέσουν από τον...
ουρανό περιέχουν ζώντα ιό και για τον λόγο αυτόν απαιτείται ιδιαίτερη
προσοχή από όποιον τα... συναντήσει στον δρόμο του (αν και οι πρώτες
ρίψεις θα γίνουν σε δασώδεις, δύσβατες περιοχές, ενώ στη συνέχεια, αν
γίνουν ρίψεις κοντά σε κάποιες αγροικίες, θα υπάρξει σχετική ενημέρωση
του κοινού για λήψη μέτρων προφύλαξης μέσω φυλλαδίων, αφισών αλλά και
τηλεοπτικού σποτ που θα αρχίσει να προβάλλεται αυτό το διάστημα). Οι
οδηγίες του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ) αναφέρουν
ότι σε περίπτωση που βρει κάποιος εμβόλιο- δόλωμα θα πρέπει να μην έρθει
καθόλου σε επαφή μαζί του. Αν πάντως χρειαστεί να το απομακρύνει είναι
απαραίτητο να το πιάσει με πλαστικά γάντια και να το τοποθετήσει σε
κοντινή δασωμένη και μη πολυσύχναστη περιοχή (π.χ σε θάμνους) ή να το
τοποθετήσει σε πλαστική σακούλα και να το απορρίψει. Τα κατοικίδια δεν
κινδυνεύουν από την κατανάλωση των δολωμάτων-εμβολίων - είναι μάλιστα
δυνατόν να αναπτύξουν αντισώματα κατά της λύσσας.
Αγώνας δρόμου - μετά τις καθυστερήσεις
Σε ό,τι αφορά το θέμα περί καθυστέρησης των εμβολιασμών ο γενικός
διευθυντής Κτηνιατρικής του υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων
κ. Θωμάς Αλεξανδρόπουλος εξηγεί στο «Βήμα» το τι έχει
συμβεί ως σήμερα, καθώς και πόσο μεγάλο και δύσκολο πρόγραμμα είναι αυτό
που μόλις ξεκίνησε (ειδικά για τα δεδομένα της εν μέσω κρίσεως
Ελλάδας). «Μετά τον εντοπισμό του πρώτου κρούσματος σε αλεπού ήλθαμε
σε επαφή με την ΕΕ ήδη από τα τέλη του 2012 και στις αρχές του 2013
ξεκινήσαμε τις διαδικασίες, όπως ορίζει το θεσμικό μας πλαίσιο, για τη
διενέργεια διαγωνισμών προκειμένου να γίνουν οι εμβολιασμοί των
αλεπούδων τον περασμένο Μάρτιο. Ωστόσο δεν υπήρχε ιδιαίτερη προσέλευση,
ενώ οι εταιρείες που προσήλθαν δεν πληρούσαν τα απαραίτητα κριτήρια, με
αποτέλεσμα ο διαγωνισμός να αποβεί άγονος. Ακολουθώντας και πάλι το
γράμμα του νόμου έγινε επαναπροκήρυξη και η διαδικασία διήρκεσε ολόκληρο
το καλοκαίρι. Τελικώς επελέγησαν οι ανάδοχοι με βάση αυστηρά κριτήρια
και αισίως οι ρίψεις γίνονται αυτό το φθινόπωρο». Μάλιστα, όπως
λέει ο κ. Αλεξανδρόπουλος που συντονίζει ολόκληρο το πρόγραμμα, το οποίο
συγχρηματοδοτείται από την ΕΕ και φθάνει τα 2 εκατ. ευρώ, υπάρχει
πρόθεση, προκειμένου να κερδίζεται πολύτιμος χρόνος, να μη γίνονται
ετήσιοι διαγωνισμοί. Σε κάθε περίπτωση παραδέχεται ότι, «αν είχαμε κινηθεί νωρίτερα, δεν μπορούμε να αρνηθούμε ότι θα είχαμε λιγότερα κρούσματα».
Η «θωράκιση» όμως των αλεπούδων ενάντια στη λύσσα δεν σταματά με τις
ρίψεις των εμβολίων, οι οποίες, σύμφωνα με τον κ. Αλεξανδρόπουλο, είναι
λεπτομερώς σχεδιασμένες ώστε να γίνονται ακριβώς στις περιοχές
ενδιαφέροντος, ενώ τα δεδομένα θα συλλέγονται μέσω GPS και θα
καταγράφονται αυτομάτως ώστε να υπάρχει καθαρή εικόνα των δράσεων. Εναν
μήνα μετά από αυτές ξεκινά ένα μεγάλο πρόγραμμα ενεργητικής επιτήρησης
σε αλεπούδες προκειμένου να αποδειχθεί η διεισδυτικότητα του εμβολίου
στους πληθυσμούς τους (θα γίνονται έλεγχοι στα ζώα και ειδικές αναλύσεις
για να αποδειχθεί πόσα από αυτά έχουν λάβει το εμβόλιο). «Το
πρόγραμμα αυτό θα καταστεί εφικτό με αυτοθυσία πολλών συναδέλφων καθώς
το προσωπικό δεν επαρκεί, κάτι που είναι γνωστό χρόνια. Συνολικά έχουμε
περί τους 800 κτηνιάτρους σε όλες τις δημόσιες υπηρεσίες ενώ
χρειαζόμαστε περίπου άλλους τόσους. Δεν είναι τυχαίο ότι μονίμως η χώρα
μας βρίσκεται υπόλογη στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο για κτηνιατρικά θέματα».
Επανερχόμενοι σε εκείνο το... κάλλιο αργά, ελπίζουμε τα προγράμματα
να λειτουργήσουν για να μη δούμε... ποτέ ξανά κρούσμα αυτής της εν
δυνάμει θανατηφόρας νόσου που έρχεται από το παρελθόν και δεν πρέπει να
έχει μέλλον (για το καλό του μέλλοντος του πληθυσμού).
